Wirus to informacja genetyczna w postaci kwasu RNA lub DNA, która znajduje się w otoczce białkowej, nazywanej kapsydem. Wirusy są bezwzględnymi wewnątrzkomórkowymi pasożytami, które przenoszą się od gospodarza do gospodarza, zakażając go i replikując się w jego komórkach, wykorzystując ich zawartość do tworzenia wirusów potomnych. Z powodu niewielkich rozmiarów (20-200 nm) można je zobaczyć wyłącznie za pomocą mikroskopu elektronowego.
Aby przetrwać w warunkach naturalnych, wirusy wymagają dużej populacji wrażliwych gospodarzy i skutecznego sposobu przenoszenia się między nimi. Dla wirusa grypy najczęstszą drogą wnikania i opuszczania jest układ oddechowy. Wniknięcie wirusów przez wdychanie powoduje zakażenie i namnażanie ich w komórkach nabłonka dróg oddechowych. Wirusy, które zostały zreplikowane w drogach oddechowych, opuszczają organizm gospodarza w czasie kaszlu i kichania, a następnie drogą kropelkową przenoszą się na kolejnych gospodarzy.
Przebieg infekcji wirusowej zależy od różnych czynników, takich jak: wiek, odporność, stan fizjologiczny organizmu gospodarza.
Pierwsza linia obrony przed wirusami to interferony, naturalne komórki-zabójcy, odpowiedź śluzowo-rzęskowa oraz makrofagi. Po 7-10 dniach występuje odpowiedź cytotoksyczna limfocytów T, a po nieco dłuższym czasie działanie przeciwciał – pierwotne przeciwciała należą głównie do klasy IgM, częściowo do klasy IgG, wtórna odpowiedź immunologiczna jest związana z przeciwciałami IgG. Wtórna odpowiedź immunologiczna występuje prawie natychmiast. Przeciwciała wytwarzane przez limfocyty B, wspomagane przez komórki pomocnicze T4, reagują specyficznie z miejscami antygenowymi na powierzchni wiriona, neutralizując zakaźność wirusa. Cytotoksyczne limfocyty T rozpoznają antygeny i uruchamiają lizę zakażonych komórek. Rozpoznawanie antygenu przez przeciwciała jest specyficzne i determinowane molekularną strukturą antygenu – prowadzi to do indukcji specyficznej odpowiedzi limfocytów.
Osoby, u których występują zaburzenia pracy układu immunologicznego, są bardziej narażone na infekcje wirusowe, niż osoby z prawidłowo działającym układem odpornościowym.
Wpływ składników aktywnych na układ immunologiczny
Sposób odżywiania ma istotny wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Przykładem, który pokazuje jak bardzo działanie systemu immunologicznego jest zależne od diety jest opisany w piśmiennictwie naukowym wpływ cynku na ten niezwykle złożony system.
– Niedobory cynku powodują obniżenie aktywności tumuliny (hormon uwalniany z grasicy) oraz zmniejszenie biosyntezy interferonu γ (INF-γ), interleukiny 2 (IL-2) i czynnika martwicy nowotworu (TNF-α). Cynk warunkuje prawidłową aktywność limfocytów TH1 i cytotoksyczne działanie komórek NK (natural killers). Ma również wpływ na prawidłową ilość limfocytów cytotoksycznych CD8+ i CD73+. Obniżenie poziomu cynku w surowicy prowadzi do obniżenia odporności typu komórkowego, zależnej od działania limfocytów Th1, T CD8+ i komórek NK, która odpowiada w organizmie za eliminację komórek zakażonych patogenami wewnątrzkomórkowymi. Dodatkowym czynnikiem, który powoduje korzystny wpływ cynku na układ immunologiczny jest jego działanie antyoksydacyjne.
– Witamina C – najkorzystniej połączona z bioflawonoidami w technologii przedłużonego uwalniania – umożliwia utrzymanie stałego poziomu w organizmie, nie jest wydalana przez nerki z moczem – wykazuje synergię z cynkiem.
– Witamina D3 – zalecany poziom aktywnego metabolitu witaminy D3 – 25-OH-D – powyżej 30 ng/ml – optymalnie 40-60 ng/ml dla osób zdrowych, w chorobach przewlekłych o podłożu zapalnym 60-80 ng/ml
– Witamina A – prekursor beta-karoten – korzystny wpływ na stan skóry i błon śluzowych – zwiększa odporność miejscową na poziomie pierwszej linii obrony przed wirusami – potencjalne wrota infekcji
– Mleczko pszczele
– Probiotyki i prebiotyki – stymulują wzrost odporności w układzie limfatycznym przewodu pokarmowego – 80% odporności organizmu – limfocyty Th1, komórki NK
– Rośliny o właściwościach immunostymulujących – jeżówka purpurowa, koci pazur, kora Pau d’Arco, liść oliwki europejskiej, owoc noni, czosnek, olejek oregano
– Adaptogeny – redukcja stresu – różeniec górski (Rhodiola rosea)
Najczęściej w okresie jesienno-zimowym występuje grypa i infekcje grypopodobne.
Podobne objawy może powodować zakażenie wirusami:
– parainfluenza typ 1, 2, 3, 4
– wirusem RSV (respiratory syncytial virus)
– adenowirusami
– enterowirusami
– wirusami Coxackie
– koronawirusami
Od początku roku poza sezonowym wzrostem zachorowań na grypę obserwuje się zwiększającą się w szybkim tempie liczbę infekcji spowodowanych koronawirusem – od 11.02.2020 r nazwany przez WHO – CoVID-19. Należy on do grupy RNA-wirusów, podgrupa beta-koronawrus, wykazuje wiele podobieństw do wirusa grypy – ma dłuższy okres utajony – 14 do 24 dni, a grypa 1-7 dni. Naturalny rezerwuar koronawirusa – zwierzęta – nietoperze.
Pierwsze zachorowania na infekcje spowodowane koronawirusem CoVID-19 stwierdzono w Chinach w mieście Wuhan pod koniec 2019 roku, a do końca lutego jest on już obecny w 33 krajach – liczba chorych to około 80.000, z czego większość w Chinach – ponad 70.000. Dla porównania w okresie 1-22.02.2020 r w Polsce na grypę zachorowało 600.000 osób, z czego 15 zmarło.
30.01.2020 r WHO uznała koronawirusa z Wuhan za zagrożenie w skali międzynarodowej.
Do końca lutego liczbę zgonów wywołanych koronawirusem CoVID-19 szacuje się na około 2600.
Dla porównania – co rok w Europie umiera ponad 30 000 osób z powodu zakażeń bakteriami lekoopornymi.
Wirus grypy i podobnie koronawirus CoVID-19 zakaża komórki błony śluzowej nosa, krtani, tchawicy i oskrzeli. Nabłonek migawkowy dróg oddechowych ulega zniszczeniu, złuszcza się i odsłania cienką warstwę komórek podstawowych. Powoduje to możliwość wtórnych zakażeń bakteryjnych – często występuje zapalenie oskrzeli i płuc. Koronawirus CoVID-19 częściej wywołuje zapalenie płuc niż wirus grypy, zwykle obustronne, często z niewydolnością oddechową wymagającą intensywnej terapii w warunkach szpitalnych – śmiertelność w infekcjach spowodowanych koronawirusem wynosi według różnych źródeł 1-3%, dotyczy najczęściej populacji osób starszych po 65 roku życia, obciążonych chorobami przewlekłymi – choroby płuc, astma oskrzelowa, choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, rokowanie pogarsza leczenie immunosupresyjne stosowane po przeszczepach, w chorobach autoimmunologicznych.
Infekcje wirusowe w sezonie jesienno-zimowym przenoszone są drogą kropelkową przez wdychanie z powietrzem zakażonej wirusem wydzieliny z dróg oddechowych – stwierdza się obecność wirusa w śluzie z nosa i dróg oddechowych do 7 dni przed wystąpieniem objawów klinicznych grypy i od 14 do 24 dni przed wystąpieniem objawów w zakażeniu koronawirusem CoVID-19.
Mogą być one przenoszone również przez kontakty pośrednie – dotykanie rękami powierzchni, na których znajdują się wirusy – mogą być zdolne do zakażenia poza organizmem człowieka nawet do 2 dni – dlatego mycie rąk jest jednym z podstawowych sposobów zapobiegania infekcjom wirusowym. Prawidłowe mycie rąk powinno trwać około 30 sekund, do mydła – najlepiej płynnego z dozownika – warto dodać kilka kropel olejku oregano – jest naturalnym antyseptykiem o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, przeciwwirusowego, przeciwgrzybicznego.
Wirus grypy wykazuje niezwykłą zdolność do mutacji, co powoduje jego biologiczną zmienność i występowanie wielu różnych odmian. Grypa od wieków wywoływała epidemie i pandemie, które z kolei powodowały masowe zgony, budziły lęk i powodowały następstwa społeczne i ekonomiczne.
Obraz kliniczny zakażenia koronawirusem CoVID-19 jest podobny do grypy:
– okres wylęgania wynosi 14-24 dni, grypy 1-7 dni, średnio 2-3 dni
– wysoka gorączka od 38 do 41 stopni Celsjusza z dreszczami – szczyt gorączki około dobę po wystąpieniu pierwszych objawów
– silne bóle mięśni, stawów i głowy
– znacznego stopnia osłabienie (astenia) – może się utrzymywać do kilku tygodni po wyleczeniu
– suchy napadowy kaszel, może być obecne krwioplucie (objawy krwotoczne)
– zapalenie spojówek
– kichanie i katar, możliwe krwawienia z nosa (objawy krwotoczne)
– brak apetytu
W przypadku pojawienia się objawów infekcji wirusowych niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Nasilenie duszności, trudności w oddychaniu, pogarszający się stan ogólny chorego wskazują na możliwe powikłania – najczęściej zapalenie płuc. Wymagają leczenia farmakologicznego pod kierunkiem lekarza, wskazana jest hospitalizacja i leczenie specjalistyczne ze wspomaganiem oddechu w warunkach oddziału intensywnej terapii.
Profilaktyka grypy i zakażeń koronawirusem CoVID-19–zalecenia praktyczne:
- utrzymywanie wysokiej odporności organizmu – dobre odżywianie, w tym systematyczne uzupełnianie niedoborów diety, kontrola stresu, regularny sen, ruch na świeżym powietrzu
- przestrzeganie zasad higieny osobistej:
- regularne mycie rąk (mydło w płynie z dozownikiem, ręcznik jednorazowy, środki dezynfekujące),
- zasłanianie się przy kichaniu i kaszlu (chusteczka lub kichanie w zgięcie łokcia),
- chusteczki higieniczne jednorazowe po użyciu wyrzucać do worka foliowego,
- utrzymywać w czystości często używane przedmioty (klamki, telefony, klawiatura komputera)
- unikanie przebywania w dużych skupiskach ludzkich – centra handlowe, kina, dworce, środki transportu publicznego
- ograniczanie lub unikanie bezpośrednich kontaktów międzyludzkich – podawanie ręki, całowanie się przy powitaniu, wspólne jedzenie, picie lub palenie papierosa
- ograniczenie podróży – szczególnie w obszary zwiększonego ryzyka zakażenia wirusem COVID-19 – Chiny, Singapur, Hongkong, Japonia, Włochy
- izolacja chorych i szybki kontakt z lekarzem po wystąpieniu objawów grypopodobnych
Prawidłowo działający układ immunologiczny ma ogromne znaczenie dla wsparcia ochrony organizmu przed zagrożeniami zewnętrznymi.
Dlatego warto dbać o swój system odpornościowy na co dzień i wykorzystywać jego potencjał biologiczny poprzez prawidłowe odżywianie uzupełnione suplementacją, redukcję stresu, regularny sen oraz pamiętać o przestrzeganiu zasad higieny – szczególnie istotne jest regularne mycie rąk. Ma to szczególnie znaczenie w okresie zagrażającej pandemii, z którą prawdopodobnie będziemy musieli się zmierzyć.
Tekst za dr n. med. Danuta Broniarczyk-Pawłowska